ความเป็นมาและลักษณะของมาตรฐานระดับอาจารย์มืออาชีพมหาวิทยาลัยพะเยา
การทำความเข้าใจที่มาที่ไปและคุณลักษณะของมาตรฐานระดับอาจารย์มืออาชีพ จะสามารถทำให้อาจารย์ในสถาบันอุดมศึกษาตระหนักและเห็นความสำคัญความเป็นครูในโลกศตวรรษที่ 21 ที่เปลี่ยนแปลงได้ และนำไปสู่ความเข้าใจที่ลึกซึ้งมากยิ่งขึ้นในการเขียนใบสมัคร UP-PSF1 ต่อไป ในบทนี้ จึงขออธิบายเนื้อหาที่ประกอบด้วย 1) ความเป็นมาของมาตรฐานระดับอาจารย์มืออาชีพ และ 2) ลักษณะของมาตรฐานระดับอาจารย์มืออาชีพมหาวิทยาลัยพะเยา
ความเป็นมา
สถาบันอุดมศึกษาทั่วโลกกําลังให้ความสนใจการพัฒนาอาจารย์ให้เป็นมืออาชีพทั้งด้านการวิจัย การพัฒนาหลักสูตรและการจัดเรียนการสอน นั่นคือเป็นการพัฒนาบทบาทของอาจารย์ให้มีความเชี่ยวชาญในการพัฒนาทักษะ ความรู้ความสามารถที่จําเป็นต่อการเรียนรูู้ของผู้เรียนในศตวรรษที่ 21 ให้มีความสามารถในการเรียนรู้ได้ตลอดชีวิต สามารถแข่งขันในระดับภูมิภาคอาเซียนและในระดับสากล และเพื่อการพัฒนาประเทศได้อย่างยั่งยืน
การริเริ่มเกิดขึ้นจากสถาบันการอุดมศึกษาของอังกฤษ (The higher Education Academy: HEA) ได้การพัฒนากรอบมาตรฐานวิชาชีพดำเนินการสอนและการสนับสนุนการเรียนรู้ (UK Professional standards framework: UKPSF) โดยก่อตั้งขึ้นใน พ.ศ. 2546 ซึ่งเป็นหน่วยงานอิสระระดับชาติในสหราชอาณาจักรได้จัดทำกรอบมาตรฐานวิชาชีพระดับอุดมศึกษา United Kingdom Professional Standard Framework (UHPSF) เพื่อประเมินและรับรองหลักสูตรการพัฒนาคุณภาพการสอนของคณาจารย์ และใน พ.ศ. 2560 HEA ได้ควบรวมกับ Equality Challenge Unit และ Leadership Foundation for Higher Education และเปลี่ยนชื่อเป็น Advance HE และร่วมกับสถาบันอุดมศึกษาทั่วโลก เพื่อจัดฝึกอบรมและประเมินคุณภาพการสอนและการกำหนดวิทยฐานะของผู้ผ่านการประเมิน (Descriptors) ซึ่งเป็นผู้รับผิดชอบ โดยต้องการให้อาจารย์มีความเป็นนักวิชาการ มีึความเป็นครูและมีความเป็นมนุษย์
นอกจากที่ประเทศอังกฤษแล้วที่มี HE Academy (UK) – UKPSF ก็ยังมีแนวคิดมาตรฐานอาจารย์มืออาชีพจากประเทศต่าง ๆ เช่น Regional Pedagogical Centres for HE, Australian Professional Standards for teacher, Australian University Teaching, Criteria and Standard Framework และ National Board for Professional Teaching Standards[1] ซึ่งมีกำหนดกรอบมาตรฐานอาจารย์มืออาชีพเช่นกัน โดยมีลักษณะร่วมที่คล้ายคลึงกันแต่นำมาประยุกต์และกำหนดใช่้ในบริบทที่แตกต่างของประเทศและมหาวิทยาลัยของตนเอง
ใน พ.ศ. 2558 สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษาได้ดำเนินโครงการความร่วมมือกับสหภาพยุโรป (EU) ในโครงการ “TQF and the Development of Professional Standards Framework” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมความเป็นมืออาชีพของอาจารย์ในสถาบันอุดมศึกษาให้มีความรู้ความเชี่ยวชาญ ทั้งในด้านศาสตร์ในสาขา ด้านการออกแบบหลักสูตร การจัดการเรียนการสอน และทัศนคติที่ดีงามในความเป็นอาจารย์มืออาชีพ จนในที่สุด สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษาจัดทำกรอบมาตรฐานอาจารย์มืออาชีพที่เป็นกรอบกลางเพื่อให้สถาบันอุดมศึกษาที่สนใจได้มีแนวทางในการพัฒนากรอบมาตรฐานอาจารย์มืออาชีพตามบริบทของตนเองด้วยความสมัครใจ[2]
มาตรฐานวิชาชีพของอาจารย์มืออาชีพ (PSF) สามารถนำมาใช้เป็นกรอบมาตรฐานการสอนและการสนับสนุนการเรียนรู้ในสาขาวิชาต่าง ๆ ได้ เนื่องจากเป็นสากลและประยุกต์ใช้ในหลายประเทศได้ผลดี สอดคล้องกับวิธีการสอนจัดการเรียนการสอนในศตวรรษที่ 21 สำหรับมหาวิทยาลัยในประเทศไทยที่นำ PSF ของประเทศต่าง ๆ มาประยุกต์ใช้ เช่น มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี (SUT-PSF) มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (KMUTT-PSF) มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ (PSU-TPSF) มหาวิทยาลัยสวนดุสิต (SDUPSF) มหาวิทยาลัยศรีปทุม (SPU-PSF) และมหาวิทยาลัยพะเยา (UP-PSF)
จากที่มาและความสำคัญข้างต้น มหาวิทยาลัยพะเยาจึงมีประกาศเรื่อง มาตรฐานอาจารย์มืออาชีพ มหาวิทยาลัยพะเยา พ.ศ. 2562 เพื่อเป็นการพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของอาจารย์ไปสู่การปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรม ซึ่งนั่นนับว่า มหาวิทยาลัยพะเยาให้ความสำคัญกับการจัดการเรียนการสอนและมุ่งพัฒนาให้อาจารย์มีความเป็นมืออาชีพในการเรียนการสอนที่จะพัฒนามหาวิทยาลัยพะเยาไปสู่สถาบันอุดมศึกษาที่มีคุณภาพและได้รับการยอมรับตามมาตรฐานยิ่งขึ้น
[1] โปรดดูรายละเอียดใน วิจิตร ศรีสอ้าน. (สื่อนำเสนอ).ความก้าวหน้าของวิชาชีพอาจารย์และแนวทางการพัฒนากรอบมาตรฐานวิชาชีพด้านการสอนของ มทส.., วิจิตร ศรีสอ้าน. (สื่อนำเสนอ). แนวทางการพัฒนาอาจารย์ตามกรอบมาตรฐานวิชาชีพ UKPSF ในประเทศไทย. และ สุวมาลย์ ม่วงประเสริฐ. (สื่อนำเสนอ). กรอบมาตรฐานอาจารย์มืออาชีพด้านการสอน มหาวิทยาลัยสวนดุสิต. คณะกรรมการพัฒนากรอบมาตรฐานอาจารย์มืออาชีพ มหาวิทยาลัยสวนดุสิต.
[2] สำนักมาตรฐานและประเมินผลอุดมศึกษา สำนักงานคณะกรรมการอุดมศึกษา. (2561). แนวทางการส่งเสริมคุณภาพการจัดการเรียนการสอนของอาจารย์ในสถาบันอุดมศึกษา. กรุงเทพฯ: ภาพพิมพ์.
ลักษณะของมาตรฐานระดับอาจารย์มืออาชีพมหาวิทยาลัยพะเยา
การส่งเสริมคุณภาพการจัดการเรียนการสอนของอาจารย์ในสถาบันอุดมศึกษา มีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนให้อาจารย์ในสถาบันอุดมศึกษาพัฒนาตนเองให้มีสมรรถนะและประสิทธิภาพในการจัดการเรียนการสอน จำนวน 3 องค์ประกอบ ดังนี้
1. องค์ความรู้ (Knowledge)-KNOW (knowledge)
1.1 ความรู้ในศาสตร์สาขาของตน
1.2 ความรู้ในศาสตร์การสอนและการเรียนรู้
2. สมรรถนะการจัดการเรียนรู้ (Professional competencies)-DO (activities)
2.1 ออกแบบและวางแผนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ของผู้เรียน
2.2 ดำเนินกิจกรรมการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
2.3 เสริมสร้างบรรยากาศการเรียนรู้และสนับสนุนการเรียนรู้ของผู้เรียน
2.4 วัดประเมินผลการเรียนรู้ของผู้เรียน พร้อมทั้งสามารถให้ข้อมูลป้อนกลับอย่างสร้างสรรค์
3. คุณค่าของอาจารย์ (Professional values)-BE (values)
3.1 คุณค่าในการพัฒนาวิชาชีพอาจารย์และการพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง
3.2 ธำรงไว้ซึ่งจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพอาจารย์
คุณภาพการจัดการเรียนการสอนในแต่ละองค์ประกอบข้างต้น กำหนดให้มีระดับของคุณภาพของแต่ละองค์ประกอบ จำนวน 4 ระดับ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงพัฒนาการของอาจารย์ด้านการจัดการเรียนการสอน โดยใน 4 ระดับ มีดังนี้
ระดับที่ 1 เป็นผู้มีความรู้ความเข้าใจในศาสตร์ของตนและประยุกต์ใช้ได้ มีความรู้ความเข้าใจในศาสตร์การเรียนรู้เบื้องต้น สามารถออกแบบกิจกรรม จัดบรรยากาศ ใช้ทรัพยากรและสื่อการเรียนรู้ โดยคำนึงถึงผู้เรียนและปัจจัยที่ส่งผลต่อการเรียนรู้ สามารถวัดและประเมินผลการเรียนรู้ของผู้เรียน นำผลประเมินมาใช้ปรับปรุงพัฒนาการจัดการเรียนรู้ พัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง เปิดใจรับฟังความคิดเห็นจากผู้ที่เกี่ยวข้อง และปฏิบัติตามจรรยาบรรณวิชาชีพอาจารย์ขององค์กร
ระดับที่ 2 เป็นผู้มีคุณภาพการจัดการเรียนการสอนระดับที่ 1 ที่มีความรู้ลึกในศาสตร์ของตน และติดตามความก้าวหน้าของความรู้ในศาสตร์อย่างสม่ำเสมอ มีความรู้ความเข้าใจในศาสตร์การเรียนรู้ สามารถจัดการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับกลุ่มผู้เรียน กำกับดูแลและติดตามผลการเรียนรู้ของผู้เรียนอย่างเป็นระบบ ให้คำปรึกษาชี้แนะแก่เพื่อนอาจารย์ในศาสตร์ได้ และส่งเสริมให้เกิดการปฏิบัติตามจรรยาบรรณวิชาชีพอาจารย์ภายในองค์กร
ระดับที่ 3 เป็นผู้มีคุณภาพการจัดการเรียนการสอนระดับที่ 2 ที่เชี่ยวชาญ ในศาสตร์ของตน ศาสตร์การเรียนรู้ และการจัดการเรียนรู้ข้ามศาสตร์ นำผลการวิจัยในชั้นเรียนมาพัฒนาการจัดการเรียนรู้ เป็นพี่เลี้ยงและผู้ชี้แนะในระดับองค์กรด้านการจัดการเรียนรู้และนโยบายด้านจรรยาบรรณวิชาชีพอาจารย์
ระดับที่ 4 เป็นผู้มีคุณภาพการจัดการเรียนการสอนระดับที่ 3 ที่เป็นผู้นำในศาสตร์ของตน ศาสตร์การเรียนรู้และการจัดการเรียนรู้ข้ามศาสตร์ เป็นที่ยอมรับทั้งภายในและภายนอกองค์กร มีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายและกลยุทธ์ในการพัฒนาองค์ความรู้ และการจัดการเรียนรู้ในระดับชาติและนานาชาติ เป็นผู้นำเชิงนโยบายด้านจรรยาบรรณวิชาชีพอาจารย์
การขอเอกสารสำคัญทางการศึกษาสำหรับนิสิตที่เพิ่งสำเร็จการศึกษาหรือศิษย์เก่า
สามารถขอเอกสารสำคัญทางการศึกษา ได้ดังนี้
- Transcript (จบแล้ว) เป็นรายงานผลการศึกษา (เกรด) ทุกภาคเรียนที่นิสิตเรียนไปแล้วและมีวันที่สำเร็จการศึกษา สามารถขอได้หลังจากมหาวิทยาลัยอนุมัติสำเร็จการศึกษาแล้ว หรือนิสิตมีสถานะสำเร็จการศึกษาแล้ว หากต้องการแบบเอกสาร ยื่น UP03 คำร้องขอใบแสดงผลการเรียน (TRANSCRIPT) หรือต้องการแบบไฟล์ PDF โดยส่งทางอีเมลล์ของผู้ใช้บริการที่ระบุในระบบ reg ยื่น UP03.1 คำร้องขอใบรายงานผลการศึกษา (Digital Transcript)
- ใบรับรองคุณวุฒิ เป็นเอกสารสำคัญที่รับรองว่านิสิตสำเร็จการศึกษาหลักสูตรอะไร สาขาอะไร ปริญญาอะไร สามารถใช้แทนใบปริญญาบัตรได้ โดยถ่ายสำเนาประกอบการสมัครงานหรือศึกษาต่อ
- ใบปริญญาบัตร สำหรับบัณฑิตที่ไม่ได้เข้าพิธีพระราชทานปริญญาบัตร มารับด้วยตนเอง ได้ที่งานทะเบียนนิสิต กองบริการการศึกษา ชั้น 1 อาคารสำนักงานอธิการบดี โดยสำเนาบัตรประชาชนพร้อมรับรองสำเนาถูกต้องยื่นต่อเจ้าหน้าที่เพื่อขอรับปริญญาบัตร หรือ ให้จัดส่งทางไปรษณีย์ โดยยื่นคำร้อง UP31 ผ่านระบบ www.reg.up.ac.th “ใบปริญญาบัตรมีใบเดียว ถ้าหายไม่สามารถออกให้ใหม่ได้ โปรดรักษาไว้ให้ดี ควรมารับด้วยตนเอง”
- ใบแปลใบรับรองคุณวุฒิ เป็นการนําใบรับรองคุณวุฒิมาขอแปลเปนฉบับภาษาอังกฤษ โดยมีเอกสารประกอบการยื่นขอ ดังนี้ สำเนาใบรับรองคุณวุฒิ (สำหรับนิสิตที่ยังไม่ได้รับใบรับรองคุณวุฒิฉบับจริง ให้ยื่นขอ up31 หรือติดต่อรับที่
งานทะเบียนนิสิต) จำนวน 1 ฉบับ และ สำเนาใบTranscript จำนวน 1 ฉบับ - ใบแปลปริญญาบัตร เป็นการนําใบปริญญาบัตรมาขอแปลเปนฉบับภาษาอังกฤษ โดยมีเอกสารประกอบการยื่นขอ ดังนี้
สำเนาใบปริญญาบัตร (สำหรับนิสิตที่ยังไม่ได้รับใบปริญญาบัตรฉบับจริง ให้ยื่นขอ up31 หรือติดต่อรับที่งานทะเบียนนิสิต) จำนวน 1 ฉบับ และ สำเนาใบTranscript จำนวน 1 ฉบับ - ใบแทนใบรับรองคุณวุฒิ เป็นเอกสารที่มหาวิทยาลัยออกให้แทนฉบับเดิม เนื่องจาก เอกสารเดิมสูญหาย หรือชำรุดจนใช้การไม่ได้ ลักษณะเหมือนใบรับรองคุณวุฒิทุกอย่างแต่ จะมีข้อความว่า "ใบแทน" การนำไปใช้เหมือนใบรับรองคุณวุฒิ โดยมีเอกสารประกอบการยื่นขอ ดังนี้ ใบแจ้งความเอกสารหายจากสถานีตำรวจ หรือ เอกสารฉบับที่ชำรุด จำนวน 1 ฉบับ
- ใบแทนใบปริญญาบัตร เป็นเอกสารที่มหาวิทยาลัยออกให้แทนแทนฉบับเดิม เนื่องจาก เอกสารเดิมสูญหาย หรือชำรุดจนใช้การไม่ได้ ลักษณะเหมือนใบปริญญาบัตรทุกอย่างแต่ จะมีข้อความว่า "ใบแทน" การนำไปใช้เหมือนใบปริญญาบัตร โดยมีเอกสารประกอบการยื่นขอ ดังนี้ ใบแจ้งความเอกสารหายจากสถานีตำรวจ หรือ เอกสารฉบับที่ชำรุด จำนวน 1 ฉบับ
หมายเหตุ 1) การยื่นคำร้องจะสมบูรณ์ นิสิตต้องชำระเงิน ภายใน 5 วันทำการ หลังจากยื่นคำร้องแล้ว โดยเจ้าหน้าที่จะได้
ดำเนินการออกเอกสารสำคัญให้กับนิสิตหลังจากชำระเงินและยื่นเอกสารแนบ (ถ้ามี) ครบเรียบร้อยแล้ว
2) นิสิตต้องตรวจสอบคำร้องหลังยื่นแล้ว “จนกว่าคำร้องจะสิ้นสุด”
3) ศิษย์เก่าที่สำเร็จการศึกษาไปแล้วและลืมรหัสผ่าน สามารถใช้เลขบัตรประจำตัวประชาชนแทนรหัสผ่านในการเข้า
